Sở dĩ cần chỉ định lãnh đạo HĐND, UBND ở các tỉnh, xã sau sáp nhập là do tính chất hết sức đặc biệt của việc sắp xếp đơn vị hành chính trong năm 2025 này, theo Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp.

Đây là một trong những nội dung được đề cập trong báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến về dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013. Nội dung này sẽ được Quốc hội thảo luận lần 2 tại hội trường, trong phiên họp chiều 13/6.

Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 (Ủy ban) cho biết có ý kiến còn băn khoăn khi cho phép chỉ định các chức danh của UBND mà không đưa ra để HĐND bầu như bình thường.

Theo lý giải của Ủy ban, sở dĩ cần áp dụng cơ chế chỉ định các chức danh lãnh đạo của HĐND, UBND ở các đơn vị hành chính thực hiện sắp xếp là do tính chất hết sức đặc biệt của “cuộc cách mạng” lần này.

Ngoài quy mô rất lớn, mang tính toàn quốc của việc nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh, sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, Ủy ban nhấn mạnh còn có chủ trương không tổ chức đơn vị hành chính cấp huyện.

Trong điều kiện tổ chức bộ máy có sự thay đổi, biến động lớn như vậy, thời gian còn lại của nhiệm kỳ HĐND chỉ còn rất ngắn (khoảng 9 tháng), đại biểu HĐND ở các đơn vị hành chính hình thành sau sắp xếp được tập hợp từ nhiều đơn vị hành chính trước đó, sẽ khó có điều kiện nhận biết, đánh giá chính xác về năng lực của đội ngũ cán bộ để bầu chọn lãnh đạo ở các đơn vị hành chính mới hình thành.

Bên cạnh đó, chưa kể đến các tác động, ảnh hưởng có thể có của tâm lý cục bộ địa phương.

Cũng theo lập luận của Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp, để đáp ứng yêu cầu bố trí, sắp xếp cán bộ, đặc biệt cán bộ đang công tác ở cấp tỉnh, cấp huyện đến làm việc ở cấp xã sau sắp xếp, khai thác tối đa nguồn nhân lực hiện có, việc áp dụng cơ chế chỉ định lãnh đạo HĐND, UBND tại các đơn vị thực hiện sắp xếp là cần thiết, đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Ủy ban nhấn mạnh tuy hình thức là chỉ định nhưng công tác lựa chọn, giới thiệu nhân sự vẫn phải được tiến hành hết sức chặt chẽ và do cấp ủy có thẩm quyền quản lý cán bộ thực hiện theo đúng quy định của Đảng.

Hơn nữa, cơ chế này chỉ thực hiện từ nay đến hết nhiệm kỳ 2021-2026, sau đó sẽ tiếp tục thực hiện bầu nhân sự bình thường theo đúng quy định hiện hành, HĐND bầu các chức danh của HĐND và UBND.

Ngoài ra, có ý kiến đề nghị giao thẩm quyền chỉ định chủ tịch, phó chủ tịch UBND cấp xã cho chủ tịch UBND cấp tỉnh để đảm bảo phù hợp với nguyên tắc quản lý hành chính.

Ủy ban sửa đổi Hiến pháp nhắc lại chủ trương chỉ định nhân sự chỉ được thực hiện trong thời gian còn lại của nhiệm kỳ 2021-2026 và chỉ áp dụng trong đợt sắp xếp đơn vị hành chính trong năm 2025 này.

Hơn nữa, công tác lựa chọn, giới thiệu nhân sự khi chỉ định vẫn sẽ được tiến hành hết sức chặt chẽ và do cấp ủy có thẩm quyền quản lý cán bộ chịu trách nhiệm theo đúng quy định của Đảng, nên để đơn giản hóa thủ tục hành chính, Ủy ban đề nghị vẫn giao cho 1 đầu mối có thẩm quyền là Thường trực HĐND cấp tỉnh thực hiện.

Theo dự kiến, Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 sẽ được Quốc hội biểu quyết thông qua ngày 16/6. Báo cáo của Chính phủ, tính đến ngày 5/6, đã có hơn 280 triệu lượt ý kiến góp ý của cơ quan, tổ chức, cá nhân về tất cả nội dung, điều khoản trong dự thảo Nghị quyết.