Tôi là Hoàng – 36 tuổi, giám đốc điều hành một chuỗi nhà hàng lớn tại TP.HCM. Cuộc sống của tôi vốn xoay quanh các buổi họp, những thương vụ bạc tỷ và các bữa tiệc sang trọng. Tôi cứ nghĩ, mình hiểu rõ nhân sự của mình. Tôi có cả phòng nhân sự, giám sát, quản lý… họ báo cáo đầy đủ hàng tuần. Nhưng có một người khiến tôi thay đổi hoàn toàn cách nhìn.

Cô tên là An – nhân viên phục vụ của một chi nhánh nhà hàng ở quận 10. Nhỏ nhắn, tóc lúc nào cũng buộc cao gọn gàng, ít nói nhưng luôn cười khi khách gọi món, tay chân nhanh nhẹn. Tôi chỉ tình cờ để ý đến cô ấy trong một lần ghé nhà hàng ăn tối với đối tác. Đúng lúc đó, cô bị quản lý mắng vì mang thiếu 1 phần nước cho bàn khách. Cô chỉ khẽ cúi đầu, lí nhí xin lỗi, rồi quay vào làm tiếp. Nhưng điều khiến tôi để tâm là đôi mắt cô – đôi mắt đầy u uẩn và mệt mỏi.

Tôi không hiểu vì sao bản thân lại để ý đến một cô phục vụ trong cả trăm nhân viên như vậy. Có thể là vì ánh mắt ấy. Tôi âm thầm bảo quản lý chi nhánh gửi cho tôi hồ sơ của An. Mọi thứ đều bình thường: 26 tuổi, tốt nghiệp trung cấp, đã làm ở nhà hàng được hơn 1 năm. Nhưng đặc biệt là: cô đăng ký làm cả 2 ca – sáng và tối, gần như 12 tiếng mỗi ngày, chỉ nghỉ đúng 1 ngày mỗi tuần.

Tôi hỏi quản lý:
– “Sao lại để nhân viên làm cật lực vậy? Có đúng quy định không?”
– “Dạ, do An tự nguyện anh ạ. Cô ấy xin làm thêm để tăng thu nhập. Không bao giờ phàn nàn gì.”

Càng nghĩ, tôi càng thấy lạ. Mức lương cơ bản cộng với làm thêm, nhân viên như An cũng được tầm 9-10 triệu. Tuy không nhiều, nhưng không đến mức phải kiệt sức đến thế. Tôi quyết định theo dõi. Không bằng cách công khai, mà tôi tự mình làm – như một linh cảm nào đó mách bảo tôi rằng phía sau sự im lặng ấy là một câu chuyện rất khác.

Tôi ghé nhà hàng vài lần, ngồi ở góc khuất. Thấy An làm việc chăm chỉ, luôn là người cuối cùng rời nhà hàng. Tôi thấy cô thường xin nhân viên bếp ít đồ ăn thừa – mấy miếng gà chiên dư, vài phần cơm khách bỏ dở, nhưng sạch sẽ. Có lần tôi thấy cô gói lại, để vào hộp cẩn thận, rồi bỏ vào balô.

Một đêm thứ Bảy, tôi quyết định bám theo cô. Cô đi bộ từ nhà hàng ra con hẻm nhỏ, rồi lên xe buýt về quận 8. Trời mưa lất phất, cô không mặc áo mưa, chỉ che túi đồ ăn bằng cái khăn mỏng. Tôi lái xe theo sau, lòng đầy thắc mắc.

Khoảng gần 10 giờ đêm, cô xuống ở một trạm vắng, rồi rẽ vào con hẻm nhỏ, ngoằn ngoèo tối tăm. Cuối hẻm là một căn nhà xập xệ – thực chất là căn phòng trọ cũ kỹ bằng tôn, loang lổ nước mưa. Cô bước vào, bật đèn nhỏ, ánh sáng vàng mờ hắt ra khe cửa.

Tôi nấp ở xa. Rồi… tôi thấy điều khiến tim mình nhói lên.

Một đứa trẻ khoảng 6 tuổi chạy ra, ôm chầm lấy cô. Tiếp theo là một cụ bà ngồi xe lăn, tay run run. Cô cười, lấy hộp đồ ăn ra chia nhỏ, đút cho bà, rồi đứa nhỏ. Hai người ăn ngon lành, còn cô chỉ uống cốc nước lọc.

Lúc ấy, tôi không thể đứng đó được nữa. Tôi quay xe, lòng nặng trĩu.

Sáng hôm sau, tôi gọi trợ lý:
– “Tìm ngay cho tôi thông tin về gia cảnh An ở chi nhánh quận 10.”

Trong vòng 2 giờ, tôi có trong tay mọi thứ: Cô là mẹ đơn thân. Chồng mất sau tai nạn giao thông khi đứa con chưa đầy 1 tuổi. Mẹ cô – trước đây là giáo viên tiểu học – bị tai biến 2 năm nay, liệt nửa người. Gia đình không còn ai thân thích, phải thuê căn phòng trọ ấy với giá rẻ. Cô không dám nghỉ làm vì sợ không đủ tiền lo thuốc men và học phí cho con.

Tôi thấy cổ họng nghẹn lại. Trong khi ở văn phòng, nhiều người viện cớ đủ chuyện để trốn việc, thì An – người phụ nữ bé nhỏ ấy – lại đang gồng gánh cả gia đình, chỉ với hai bàn tay và lòng kiên cường.

Tôi quyết định đến gặp cô.

Chiều hôm đó, tôi ghé chi nhánh quận 10, gọi An lên phòng riêng. Cô rụt rè bước vào, cúi đầu lễ phép.

– “Chào giám đốc ạ… không biết em có làm gì sai không ạ?”

Tôi nhìn cô thật kỹ. Ánh mắt vẫn u buồn, nhưng ẩn sâu trong đó là sự quyết liệt của một người mẹ.

– “Không, em không sai. Chỉ là tôi muốn hỏi… tại sao lại cố gắng đến vậy?”

Cô im lặng vài giây, rồi khẽ đáp:
– “Vì em không thể để mẹ và con em chịu đói.”

Câu trả lời đơn giản ấy khiến tôi gần như chết lặng. Tôi không còn nói thêm được gì.

Sau hôm đó, tôi âm thầm làm một việc: Gửi cho cô một khoản phụ cấp đặc biệt từ quỹ hỗ trợ nhân viên khó khăn – kèm theo suất học bổng toàn phần cho con cô đến hết lớp 12. Tôi cũng chỉ đạo cải thiện chỗ ở cho mẹ con cô, chuyển đến một căn hộ thuê do công ty hỗ trợ. Cô từ chối rất nhiều lần, nhưng tôi nói:

– “Đây không phải là từ thiện. Đây là phần thưởng xứng đáng cho những người lao động không bao giờ bỏ cuộc.”

Thời gian trôi qua, cô vẫn làm ở nhà hàng, vẫn giản dị và cần mẫn. Nhưng có điều khác đi: Nụ cười cô không còn ẩn giấu nỗi buồn nữa. Cô cười nhiều hơn, ánh mắt cũng ấm áp hơn. Và tôi – người đàn ông từng nghĩ rằng tiền bạc và thành công là đỉnh cao của đời người – đã học được bài học lớn nhất từ chính người phụ nữ ấy.

Một hôm, con trai cô vẽ tặng tôi một bức tranh – trong đó là hình ảnh ba người: Một bà cụ ngồi xe lăn, một phụ nữ đứng cạnh, và một người đàn ông đứng bên che ô. Thằng bé viết: “Cảm ơn chú đã cho mẹ em hy vọng.”

Tôi giữ bức tranh ấy trong phòng làm việc đến tận bây giờ.

Cuộc sống là vậy – đôi khi, bạn sẽ không bao giờ hiểu được ai đó đang chiến đấu vì điều gì, cho đến khi bạn bước chân vào thế giới của họ.
Và có lẽ, chỉ cần một ánh nhìn tử tế, một hành động nhỏ, cũng có thể thay đổi cuộc đời của một người – như cách An đã thay đổi tôi.