Tôi tên là Trúc. Dân làng chài ở Cửa Biển ai cũng quen mặt tôi – không phải vì tôi đẹp, không phải vì tôi giàu, mà vì tôi là người đàn bà bị chồng bỏ, sống lủi thủi nuôi ba đứa con trai suốt 20 năm trời bằng nghề lặn ốc, kéo lưới, vá chài và bán cá dạo. Người ta quen gọi tôi là “mẹ góa Trúc”, như một thói quen xen lẫn thương cảm, mà cũng có khi là coi thường.

Nhưng giờ đây, khi tôi đã hơn 50 tuổi, ba thằng con tôi thành đạt, ngẩng cao đầu giữa đời, thì cũng chính cái tên “mẹ góa Trúc” đó lại khiến người ta nể phục. Tôi kể câu chuyện này, không phải để kể khổ. Tôi kể, để nếu có ai đó cũng đang bị bỏ lại, từng đêm ngồi bên mâm cơm lạnh ngắt và những tiếng khóc trẻ thơ, thì họ hiểu: chỉ cần không bỏ cuộc, thì có một ngày, chính mình sẽ là niềm tự hào lớn nhất trong mắt con cái.

Tôi lấy chồng năm 22 tuổi, cưới nhau vì tiếng sét ái tình. Anh là trai làng chài cao lớn, da rám nắng, mạnh mẽ, ít nói. Tôi yêu cái sự lặng lẽ của anh, yêu cái dáng ngồi buộc lưới dưới ánh đèn dầu khuya, yêu cả cách anh luồn tay qua eo tôi mỗi khi tôi bưng thúng cá về nhà.

Chúng tôi có ba đứa con trai trong 6 năm, đứa lớn tên là Tín, đứa giữa là Tài, và thằng út – tôi đặt tên là Tú. Cái tên như một lời gửi gắm nhỏ nhoi: tôi chỉ mong chúng sống có niềm tin, có tài và biết sống tử tế.

Nhưng đời không như phim. Khi tôi đang tất bật với bỉm sữa, với những chuyến ghe đêm chập chờn trên sóng bạc, thì anh – người đàn ông tôi tin tưởng nhất – bỏ đi. Cô gái đó là sinh viên thực tập ngành môi trường biển. Cô ấy xinh đẹp, trắng trẻo, nói tiếng thành phố, có mái tóc dài và cái giọng ngọt như mía lùi. Tôi không trách ai, cũng không còn đủ sức để ghen. Tôi chỉ biết, sáng hôm đó trời bão, sóng đánh ngập bờ, mà tin anh theo người khác đi vào đất liền lan nhanh hơn cả gió mùa.

Tôi đã khóc. Khóc đến mức tưởng như cạn nước mắt. Nhưng rồi tôi nhìn ba đứa con đang ôm nhau ngủ trong chiếc chăn mỏng rách bươm, và tôi đứng dậy.

Tôi bắt đầu học cách làm những việc mà trước kia chỉ đàn ông mới làm. Từ chèo ghe ra cửa biển, đến đánh cá, lặn bắt hải sâm, nhặt rong biển, và có những ngày mưa to gió lớn, tôi vẫn phải đi, vì ngày mai các con cần có cơm.

Có lần, tôi suýt chết đuối vì lặn quá sâu. Lúc được người ta vớt lên, nước mặn tràn cả mũi, tôi tỉnh dậy thấy ba đứa con ngồi run rẩy ôm nhau, nhìn tôi mà khóc. Thằng lớn lúc đó mới 10 tuổi, cầm tay tôi và nói: “Mẹ đừng chết. Con hứa sẽ học giỏi, làm bác sĩ để lo cho mẹ.” Tôi ôm con vào lòng mà không biết trả lời sao. Chỉ có nước mắt chảy ngược vào tim.

Tôi không có tiền cho con đi học thêm như người ta. Tôi chỉ có thể dặn chúng một điều: “Nghèo không đáng sợ, chỉ sợ mất đi lòng tự trọng.”

Ba đứa con tôi – không biết là vì lời dạy của tôi, hay vì chúng thương tôi quá – mà đứa nào cũng học giỏi. Tín đậu Đại học Y Dược, tự bươn chải làm thêm để học tiếp ngành bác sĩ nội trú. Tài theo ngành kỹ sư biển, rồi đi du học Nhật Bản. Còn Tú – thằng út vốn nhút nhát – lại trở thành một nhà thiết kế công trình biển nổi tiếng, đi khắp cảng cá trong và ngoài nước.

Tôi không dám kể nhiều với xóm làng. Chỉ biết mỗi lần con gọi điện về, tôi lại ra sau hè ngồi khóc một mình. Tôi không cần chúng gửi tiền. Chỉ cần biết chúng sống tử tế, tôi đã thấy đời mình không uổng.

Tôi sống trong căn nhà cũ kỹ lợp tôn, nền xi măng lạnh, tường ẩm mốc và mùi biển mặn nồng. Tôi không muốn rời làng chài này – nơi có bàn thờ tổ tiên, nơi tôi đã khóc cạn nước mắt và cũng đã đứng lên từ chính chỗ đó.

Ngày sinh nhật tuổi 52, ba thằng con tôi bất ngờ về. Cả làng đổ ra xem. Ba người đàn ông cao lớn, chững chạc, ôm bó hoa và quà đi thẳng vào sân nhà. Tôi không hiểu chuyện gì, chỉ thấy lòng vui đến khó thở.

Tín nói: “Mẹ, hôm nay bọn con có một điều muốn làm cho mẹ.”

Tài tiếp lời: “Đây là món quà mà cả ba anh em đã lên kế hoạch suốt 2 năm nay.”

Tú rưng rưng nhìn tôi: “Mẹ, tụi con xây cho mẹ một ngôi nhà mới, trên chính mảnh đất này. Không phải để mẹ xa làng chài, mà là để mẹ sống thoải mái, xứng đáng với những năm tháng đã hy sinh vì tụi con.”

Tôi ngẩn người. Cả làng xôn xao. Ai cũng trầm trồ khi thấy bản vẽ căn nhà ba tầng nhỏ xinh, có phòng sách, phòng thờ, sân sau trồng hoa giấy và một phòng lớn – là thư viện mini về nghề biển, mà Tài dự định tặng lại cho làng chài như một kỷ niệm về mẹ.

Tôi khóc. Khóc như chưa bao giờ được khóc. Không phải vì căn nhà, mà vì tôi hiểu, cuối cùng, nỗi đau năm xưa không bị uổng phí. Những đêm thức trắng, những ngón tay sưng đỏ, những bữa ăn chỉ có cá khô và cơm nguội – nay đã hóa thành trái ngọt.

Giờ đây, tôi không còn phải thức dậy từ 3 giờ sáng để ra biển. Tôi dành thời gian viết lại nhật ký, dạy trẻ con trong làng học chữ, nấu ăn cho những gia đình neo đơn. Tôi mặc áo bà ba mới, tóc bạc được cột gọn sau gáy, sống đời thanh thản, mỗi chiều đều ra biển nhìn hoàng hôn.

Chồng tôi – người đàn ông đã bỏ đi – nghe đâu mấy năm trước bị tai biến, sống lay lắt ở đất liền. Có người hỏi tôi có oán không? Tôi chỉ lắc đầu. Oán để làm gì khi tôi đã có ba người con như ba mặt trời sưởi ấm đời mẹ?

Một hôm, Tín nói với tôi:
– Mẹ, nếu ngày xưa mẹ gục ngã, tụi con đã chẳng có hôm nay.
Tôi chỉ mỉm cười, nhìn biển. Biển hôm nay lặng sóng. Mặn như bao năm, nhưng bình yên lạ thường.

Bạn thấy đấy… người ta hay bảo: đàn bà như hạt mưa sa. Nhưng nếu rơi đúng vào lòng đất, thì sẽ nảy mầm. Tôi – một hạt mưa sa nơi làng chài – đã nảy mầm trong nước mắt và nỗi đau, để rồi hôm nay, được sống giữa một khu vườn rợp bóng ba cây cổ thụ mang tên: Tín – Tài – Tú.