Gia Cát Lượng, một trong những danh tướng lỗi lạc của thời kỳ Tam Quốc, đã có những đóng góp vô cùng quan trọng trong việc giúp Lưu Bị thành lập nhà Thục Hán. Với sự thông minh, chiến lược vượt trội, ông được mệnh danh là “túc trí đa mưu” và có sức ảnh hưởng lớn đến cuộc chính trị.

Cuộc đời của Gia Cát Lượng từ đó đã trở thành tâm điểm của nhiều cuộc nghiên cứu và tranh luận của các học giả. Người ta luôn tò mò về nguồn gốc và dòng họ thật sự của danh tướng này.

Theo “Tam quốc diễn nghĩa”, Gia Cát Lượng có hai người anh em là Gia Cát Cẩn và Gia Cát Quân, từ đó có thể suy đoán rằng ba anh em này đều thuộc họ Gia Cát. Tuy nhiên, câu nói của Lưu Thiện, con trai Lưu Bị, sau khi ông qua đời, đã mở ra một sự thật đầy bất ngờ về dòng họ của Gia Cát Lượng.

Ảnh minh họa.

Lưu Thiện đã khẳng định rằng “Chính do Cát thị, tế tắc quả nhân”, tức là Gia Cát Lượng không phải họ Gia Cát mà thực chất là họ Cát. Cát Lượng mới là tên thật của ông, người đã có những đóng góp xuất chúng trong lịch sử.

Dù đã có những tranh cãi về việc ba anh em Gia Cát Lượng có cùng họ hay không, những nghiên cứu gần đây cho thấy việc đổi họ từ Cát thành Gia Cát có thể đã xảy ra từ rất lâu trước đó, có thể liên quan đến một số nguyên nhân lịch sử quan trọng.

Quay về nguồn gốc của Gia Cát Lượng, ông được cho là xuất thân từ Lang Nha Dương Đô, ngày nay là Lâm Nghi, Sơn Đông, Trung Quốc. Lịch sử ghi nhận rằng từng có một tướng lĩnh tài ba có tên là Cát Anh, xuất hiện trong thời kỳ tiền Tần – Cát Anh, được biết đến qua “Sử ký – Trần Thiệp thế gia” của Tư Mã Thiên.

Cát Anh, với những cống hiến vượt bậc, đã được phong làm Gia huyện hầu sau khi nhà Hán thành lập và Lưu Bang cai trị. Hậu thế của Cát Anh đã tự xưng là “Gia huyện chi Cát” để phân biệt với các dòng họ khác. Thời gian qua, dòng họ này đơn giản được gọi là “Gia Cát”, và Gia Cát Lượng là một trong những người tiếp nối hậu thân của Cát Anh.

Lưu Thiện, dường như không phải là một người đơn giản như những ghi chép trong “Tam quốc diễn nghĩa” hay “Cao tổ bản kỷ”. Ông có sở thích đọc sách sử và có hiểu biết sâu rộng về lai lịch gia tộc của Gia Cát Lượng.

Với sự nổi lên và quyền lực mới, Lưu Thiện đã thay đổi niên hiệu một cách tùy tiện, dẫn đến mâu thuẫn về tính hợp lý. Dù Lưu Bị qua đời vào ngày mùng 1 năm mới, nhưng niên hiệu Chương Vũ năm thứ ba vẫn được giữ nguyên suốt cả năm 223. Lưu Thiện đã quyết định đổi niên hiệu thành Kiến Hưng Nguyên Niên vào tháng 5, một cách thức mà có lẽ là để thể hiện quyền lực của mình trước Gia Cát Lượng.

Với những thăng trầm trong cuộc đời, Gia Cát Lượng chỉ có thể cười khổ chấp nhận số phận, đi theo chủ công mười sáu năm, chống lại một đám người đầy thù địch. Cảm giác thất bại này không phải ai cũng có thể hiểu được.

Câu hỏi về việc tại sao lại có sự thay đổi họ tộc vẫn còn tồn tại. Tuy nhiên, ba nguyên nhân chủ yếu đã được phát hiện ra sau này.

Thứ nhất, để tránh tai họa. Sau khi Kinh Kha, môn khách của Thái tử Đan của nước Yên, thực hiện vụ ám sát Tần vương mà không thành công, Tần Thủy Hoàng đã ra lệnh tàn sát toàn bộ dân thành đô của nước Yên. Hậu thế của Điền Quang, môn khách này, đã bị liệt vào danh sách truy nã hàng đầu. Để tránh sự truy bắt này, họ đã quyết định đổi họ thành “Quang”.

Thứ hai, dựa trên lý do phong địa. Ví dụ như Lữ Công Vọng, tên thật là Khương Tử Nha, đã được phong địa ở Lữ do công lao trong trận Vũ vương phạt Trụ. Vì thế, họ đã chọn Lữ làm họ của mình.

Thứ ba, để hợp thành họ tộc. Đây là lý do chính họ của Gia Cát Lượng đã được giải thích ở trên. Nguyên nhân này có thể xuất phát từ việc gia tộc Cát đã có mặt tại Dương Đô từ lâu, và hậu thân của Cát Anh đã có ý định xây dựng một gia đình mới tại Dương Đô, nơi ông đã được phong làm Gia huyện hầu.